10 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o odzyskaniu wywłaszczonych nieruchomości w okresie PRL
Droga Czytelniczko/Drogi Czytelniku,
7 lipca 2020 r. minie termin składania wniosków o zwrot nieruchomości wywłaszczonych ponad 20 lat temu. Strona ta poświęcona jest kwestiom związanym z możliwością odzyskania nieruchomości, które zostały wywłaszczenia przez władze, w szczególności w okresie komunizmu (choć nie tylko). Dla ułatwienia, przygotowaliśmy ją w formie pytań i odpowiedzi.
Należy zwrócić uwagę, że mówimy tutaj o nieruchomościach wywłaszczonych na podstawie decyzji lub (wymuszonej) umowy. Inne zaś zasady dotyczą sytuacji, gdy do utraty własności doszło na podstawie komunistycznego prawa (np. reforma rolna z 1944 r. albo tzw. dekret Bieruta).
1) Co to jest wywłaszczenie nieruchomości?
Zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu (albo ograniczeniu) prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości – w drodze decyzji administracyjnej.
2) Kiedy organ władzy może wywłaszczyć nieruchomość?
Należy przy tym pamiętać, że wywłaszczenie może nastąpić tylko na cel publiczny (np. budowę drogi, linii kolejowych, urządzeń przesyłowych np. gaz, szkół itd.)
i tylko wtedy, gdy:
- Cel ten dokonane nie może być zrealizowany w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości (np. poprowadzenie drogi w innym miejscu)
- Odbierane prawa (własności, użytkowania wieczystego) nie mogą być nabyte w drodze umowy (negocjacji)
3) Kiedy można odzyskać zabraną nieruchomość?
Szczegółowo przesłanki zwrotu nieruchomości omawiamy w artykule pt. Wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości – zasady, procedura, terminy [2020] – zachęcamy do lektury! Do najważniejszych z nich należą następujące:
- Wywłaszczona nieruchomość okazała się być zbędna na cel wywłaszczenia (np. wywłaszczono teren pod siedzibę urzędu, ale od początku funkcjonuje tam tylko parking publiczny)
- Grunt pozostaje cały czas własnością Skarbu Państwa/gminy/powiatu
- Jesteśmy byłymi właścicielami gruntu lub jego spadkobiercami (nie ma możliwości cesji praw)
4) Czy mogę odzyskać działkę, jeśli jest to teraz teren prywatny?
Niestety nie ma możliwości zwrotu, jeśli nieruchomość stała się przedmiotem obrotu (została zbyta na rzecz osób trzecich) – nawet jeśli grunt nie został wykorzystany zgodnie z celem wywłaszczenia. W takim wypadku można rozważyć możliwość dochodzenia odszkodowania – o tym piszemy w artykule pt. Odszkodowanie za brak możliwości odzyskania wywłaszczonej nieruchomości – jakie terminy przedawnienia?
5) Gdzie mogę złożyć wniosek o zwrot nieruchomości?
Wniosek o zwrot nieruchomości składa się do Starosty właściwego dla położenia danej nieruchomości. W miastach na prawach powiatu organem właściwym jest wówczas prezydent. W Warszawie najlepiej złożyć wniosek do Biura Mienia Miasta i Skarbu Państwa, Wydział Wywłaszczeń i Odszkodowań, które ma siedzibę przy Ul. Chałubińskiego 8.
Należy pamiętać, że w przypadku, gdy za wywłaszczoną nieruchomość zostało przyznane w przeszłości odszkodowanie, będziemy musieli je zwrócić po tzw. waloryzacji (czyli uwzględnienia zmiany wartości nabywczej pieniądza). Ale waloryzacja ta jest korzystna w tym sensie, że z reguły wartość odzyskanego gruntu znacznie przewyższa odszkodowanie, które musimy zwrócić.
6) Ile kosztuje wniosek o odzyskanie wywłaszczonej nieruchomości?
Złożenie wniosku o zwrot nieruchomości nie wiąże się praktycznie z żadnymi kosztami – Organ może zażądać opłaty w wysokości 10 zł za wydanie decyzji i 17 zł jako opłaty skarbowej od pełnomocnictwa
7) Jaki jest termin na złożenie wniosku o zwrot nieruchomości?
Jeśli chodzi o grunty wywłaszczone ponad 20 lat temu, termin na złożenie wniosku mija już 7 lipca 2020 r.
UWAGA! Pierwotną datą był 14 maja 2020 r., ale z uwagi na zawieszenie terminów administracyjnych z powodu epidemii COViD-19 termin ten został przesunięty. Więcej o tym w artykułach:
7 lipca 2020 r. nowym terminem na zwrot wywłaszczonych nieruchomości
Wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości – zasady, procedura, terminy [2020]
Generalnie, zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, obowiązuje termin 20-letni od momentu, gdy decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna. Natomiast w sytuacji, gdy organ poinformuje nas o zamiarze wykorzystania nieruchomości na inny cel niż ten określony w decyzji wywłaszczeniowej, wówczas pozostaje nam tylko 3 miesiące na złożenie wniosku (art. 136 ust. 2 i 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami).
8) Jestem jednym z współwłaścicieli lub jednym ze spadkobierców właściciela działki. Czy mogę starać się o zwrot?
Tak, zgodnie z art. 136 ugn można dochodzić zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości. Stanowisko te potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych (np. NSA w Warszawie w wyroku z dnia 4 grudnia 2015 r., sygn. I OSK 1225/15 i z dnia 12 lipca 2016 r., sygn. I OSK 2360/14). Choć oczywiście dla celów praktycznych jest lepiej, żeby wniosek złożyli wszyscy współwłaściciele/spadkobiercy.
9) Czy mogę starać się odzyskać część zabranej działki?
Tak, jak najbardziej jest to możliwe – jeśli tylko fragment nieruchomości został wykorzystywany na cel publiczny (np. budowę drogi), a pozostała część pozostaje własnością Skarbu Państwa/gminy/powiatu, wówczas to zwrot jak najbardziej powinien być możliwy.
10) Czy mogę dostać odszkodowanie za nieruchomość wywłaszczoną w PRL?
Co do zasady, w przypadku gdy nieruchomość okazała się zbędna na cel wywłaszczenia, przysługuje nam prawo jej zwrotu. Natomiast gdy nieruchomość nie jest już własnością Skarbu Państwa/gminy, to w niektórych przypadkach można rozważyć możliwość dochodzenia odszkodowania:
- Grunt został sprzedany po 1998 roku, bez zastosowania koniecznych procedur (np. poinformowania właściciela/spadkobierców – więcej o tym w artykule pt. Odszkodowanie za brak możliwości odzyskania wywłaszczonej nieruchomości – jakie terminy przedawnienia?) lub też
- decyzja o wywłaszczeniu była niezgodna z ówcześnie obowiązującym prawem (więcej o dochodzeniu roszczeń można znaleźć tutaj: Odszkodowanie za decyzję lub postanowienie administracyjne).
Zachęcamy także do lektury naszego artykułu pt. Więcej czasu na składanie wniosków o zwrot wywłaszczonych nieruchomości opublikowanego 4 maja 2020 r. na stronach dziennika „Rzeczpospolita”: https://www.rp.pl/Nieruchomosci/305049924-Wiecej-czasu-na-skladanie-wnioskow-o-zwrot-wywlaszczonych-nieruchomosci.html
oraz wywiadu udzielonego „Dziennikowi – Gazecie Prawnej” (5 maja 2020 r.):
Zachęcamy do kontaktu we wszelkich sprawach związanych ze zwrotem nieruchomości!
Podziel się:O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
