Odszkodowanie od państwa (gminy, miasta, powiatu) – terminy przedawnienia

UWAGA Z dniem 9 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa nowelizująca kodeks cywilny w zakresie przedawnienia roszczeń. Dotychczasowy ogólny 10–letni termin przedawnienia z art. 118 został skrócony do lat 6. Więcej o tym w artykule pt. Przedawnienie roszczeń – zmiany w 2018 roku.

Jakie są terminy przedawnienia roszczenia o odszkodowanie od państwa (gminy, miasta, powiatu)?

Niestety, jak to często bywa w prawie, na proste pytanie często nie ma prostej odpowiedzi.

Co do zasady,  w sprawach o odszkodowanie od państwa (gminy, miasta, powiatu) ma zastosowanie ogólny przepis art. 4421 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w który poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, nie później jednak niż po upływie sześciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Wyjątki od terminu przedawnienia

Oczywiście, jak to zwykle w prawie bywa, od tej zasady są wyjątki.

Po pierwsze, jeżeli szkodę wyrządzono nie w mieniu, ale na osobie (np. uszkodzenie ciała czy też choroba), przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.  Nie ma więc tu ograniczenia terminu 10 lat od wyrządzenia szkody!

Wyjątek ten został wprowadzony przede wszystkim po to, by chronić osoby, u których wykryto choroby wiele lat po zakażeniu.

Przykładem takiej sytuacji jest sprawa Andrzeja N., która doprowadziła do zmiany prawa i do wprowadzenia tego wyjątku (gdyż wcześniej obowiązywał także w przypadku szkód na osobie 10 – letni okres przedawnienia).

Otóż Andrzej N. w latach 1984-1986 odbywał zasadniczą służbę wojskową, pracując w trakcie służby w stacji zakłóceń radiolokacyjnych. Niestety w trakcie służby, podlegał on przez długi czas szkodliwemu promieniowaniu. Dopiero po wielu latach okazało się, że wskutek tego promieniowania doznał on znacznego uszczerbku na zdrowiu, który ujawnił się dopiero w latach późniejszych, m.in. złamaniem mostka.

W związku z tym Andrzej N. 23 września 2003 r. złożył pozew o odszkodowanie od Skarbu Państwa – Ministrowi Obrony Narodowej.

Prawnicy Skarbu Państwa w odpowiedzi na pozew, podnieśli zarzut przedawnienia. Argumentowali, że od chwili napromieniowania (1984-1986) do chwili złożenia pozwu (2003 r.) minęło już ponad 10 lat i w związku z tym w świetle obowiązującego wtedy art. 442 kodeksu cywilnego roszczenie Andrzeja N. uległo przedawnieniu.

Andrzej N. bronił się tym, że choroba popromienna została u niego wykryta dopiero niedawno, a wcześniej nie wiedział o tym że jest chory i nie mógł dochodzić odszkodowania od państwa w Sądzie.

Niestety, Andrzej N. przegrał przed wszystkimi Sądami. Najpierw Sąd Okręgowy, a potem Sąd Apelacyjny uznały, że nie może on już uzyskać odszkodowania z powodu przedawnienia.

Andrzej N. nie poddawał się i walczył dalej o sprawiedliwość. Nie zniechęcił się nawet tym, że Sąd Najwyższy odmówił 14 września 2004 r. przyjęcia do rozpoznania kasacji złożonej przez jego prawnika.

Po decyzji Sądu Najwyższego, w imieniu Andrzeja N. jego prawnik złożył skargę konstytucyjną do Trybunału Konstytucyjnego. I dopiero Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że doszło do naruszenia Konstytucji (numer sprawy SK 14/05) i nakazał zmianę prawa oraz umożliwił Andrzejowi N. wznowienie postępowania.

Wybacz mi, drogi Czytelniku, że się rozpisałem, ale przy okazji chciałem Ci pokazać, że czasami warto walczyć o sprawiedliwość do samego końca 🙂

Drugim wyjątkiem wydłużającym termin przedawnienia jest sytuacja, gdy poszkodowany w chwili wyrządzenia mu szkody był małoletni. Wtedy wyrządzona mu szkoda na osobie, nie może przedawnić się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletniości.

Po trzecie zaś, jeżeli szkoda wyrządzona została przestępstwem, termin przedawnienia wynosi dwadzieścia lat od jego popełnienia, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Możesz się w takim razie zapytać Szanowna Czytelniczko (Czytelniku), jak to jest możliwe, że na rzecz przedwojennych właścicieli dokonywany jest zwrot nieruchomości lub uzyskują oni odszkodowanie za kamienice, majątki lub przedsiębiorstwa, które zabrało im państwo, skoro od tego czasu upłynęło już tyle lat?

Otóż, wyżej opisany przeze mnie przepis art.  4421 kodeksu cywilnego nie ma w niektórych wypadkach zastosowania. 

Najważniejszy z wyjątków dotyczy szkód wyrządzonych niezgodną z prawem decyzją administracyjną wydaną przed wejściem w życie nowelizacji art. 417 kodeksu cywilnego, czyli przed 1 września 2004 mają zastosowanie odmienne zasady przedawnienia. Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 31 marca 2011 r., III CZP 112/10 przesądził bowiem, że „do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 kodeksu postępowania administracyjnego”. Zgodnie zaś z art. 160 § 6 kodeksu postępowaniu administracyjnego roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego albo decyzja, w której organ stwierdził, w myśl art. 158 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem art. 156 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego ( to ostatnie dotyczy sytuacji, gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne).

Jak widać, ustalanie właściwego terminu przedawnienia odszkodowania od państwa lub też odszkodowania od gminy nie jest rzeczą łatwą.

Tym bardziej, że w niektórych wypadkach obowiązuje krótszy, tylko roczny termin przedawnienia. Tak jest w przypadku odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie i zatrzymanie. Termin ten liczy się od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, a w wypadku tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania – od daty zwolnienia.

Polecam też lekturę wpisu: Odszkodowanie od państwa lub gminy a przedawnienie

O autorze

Witaj,

nazywam się Jan Górski. Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.

Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.

Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.

Wasze Opinie:

Kancelaria Adwokacka Jan Górski

5.0

Na podstawie 56 opinii

Agnieszka Tomczyk

21:15 24 Oct 22

Bardzo rzeczowy i dobrze przygotowany do spotkania prawnik. Realnie ocenia szanse wygrania sprawy. Rzetelny i cierpliwy. Polecam serdecznie szczególnie w sprawach zasiedzenia, ponieważ ma ogromna wiedzę i doświadczenie, statystyki mówią same za siebie.

Sylwia Maluszycka-Celi

14:36 21 Oct 22

Bardzo polecam współpracę z mecenasem Michałem Górskim. Profesjonalnie poprowadzona sprawa o zasiedzenie nieruchomości, wszystko sprawnie i terminowo. Bardzo dobry kontakt na każdym etapie sprawy, jasne i konkretne wytyczne w sprawie kierunku działania oraz niezbędnych dokumentów. Dodatkowo pan Michał jest bardzo sympatycznym człowiekiem. Polecam serdecznie!

Dagmara Dziarnowska

09:04 11 Apr 22

Bardzo polecam korzystanie z usług tej kancelarii. Mecenas Michał Górski est wyjątkowo kompetentny, widać że bardzo sprawny w ocenie sprawy, ktora w moim przypadku jest bardzo skomplikowana. Fachowa porada na poziomie, przy tym miły i serdeczny kontakt i bardzo ludzkie traktowanie. Korzystajcie.

Marlena

22:56 22 Mar 22

Bardzo serdecznie polecam Kancelarie Mecenasa Jana Górskiego. Nasza sprawa była bardzo trudna. W trakcie tych kilku lat trwania procesu zawsze dyspozycyjny , przygotowany do każdego spotkania i do każdej rozprawy . W chwilach krytycznych kiedy sprawa się mniej lub bardziej komplikowała Pan Mecenas zawsze emanował opanowaniem i wiarą w sukces. Pełen profesjonalizm. Brawo.Jeszcze raz DZIĘKUJEMY.

Paulina Manios

09:40 01 Feb 22

W marcu 2021 r. nawiązaliśmy z Kancelarią współpracę w sprawie dotyczącej zasiedzenia udziałów w nieruchomości. Od samego początku zarówno mec. Michał Górski, jak i mec. Jan Górski wykazali się dużym zaangażowaniem w szczegółowe ustalenie stanu faktycznego sprawy, rozważenie potencjalnych czynników niepowodzenia postępowania sądowego oraz skrupulatne przygotowanie wniosku o zasiedzenie.Dzięki rozległej wiedzy merytorycznej i przede wszystkim doświadczeniu mec. Michała oraz Jana Górskich sąd wydał postanowienie stwierdzające zasiedzenie udziałów już na pierwszej rozprawie. Jesteśmy ogromnie wdzięczni za rzetelność, profesjonalizm, wsparcie i życzliwe, ludzkie podejście do naszej sprawy. Życzymy dalszych sukcesów naukowych oraz zawodowych i z pewnością będziemy polecać!