Nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami wprowadziła nowe, bardziej restrykcyjne terminy dla możliwości dochodzenia zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, która okazała się zbędna na cele wskazane w decyzji o wywłaszczeniu. Sprawdź, czy dotyczy to też Ciebie!
[AKTUALIZACJA – w związku z wejściem w życie tzw. tarczy antykryzysowej (ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw), bieg terminów administracyjnych, w tym bieg do składania wniosku o zwrot nieruchomości został zawieszony z dniem 31 marca (por. art. 15zzr ustawy). Nowym termin na zwrot nieruchomości wywłaszczonych nieruchomości to 6 lipca 2020 r. Więcej o tym we wpisie: 6 lipca 2020 r. nowym terminem na zwrot wywłaszczonych nieruchomości]
Co to znaczy – nieruchomość zbędna na cel wywłaszczenia?
Najlepiej wytłumaczmy to na przykładzie:
Dziadek Pana A miał na przedmieściach Krakowa działkę rolną. Została ona wywłaszczona za drobnym odszkodowaniem w latach 70. na cel publiczny (np. szkołę dla rozbudowującego się osiedla). Ostatecznie jednak nigdy szkoła nie powstała, a miasto dzierżawi ten teren pod usługi komercyjne.
W takim wypadku oznacza to, że nieruchomość okazała się zbędna na cele wskazane w decyzji o wywłaszczeniu i można dochodzić jej zwrotu. Oczywiście tylko w przypadku, gdy prawo do tej nieruchomości nie przeszło na osoby trzecie (np. poprzez zbycie nieruchomości przez Skarb Państwa/gminę). W obecnie obowiązującej ustawie o gospodarce nieruchomościami wskazano nawet terminy na podstawie których definiuje się, kiedy nieruchomość stała się zbędna na cel wywłaszczenia:
Art. 137. [Zbędność na cel wywłaszczenia]
- Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
1)pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
2) pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.
Zwrot wywłaszczonej nieruchomości a zmiana przeznaczenia gruntów po wykorzystaniu nieruchomości na cel wywłaszczenia
Niestety nawet jeśli gmina/Skarb Państwa cały czas jest właścicielem nieruchomości, mogą pojawić się różne problemy z tym związane – np. co jeśli nieruchomość po wywłaszczeniu była wykorzystywana zgodnie z celem (np. na zajezdnię autobusową), a następnie doszło do zmiany przeznaczenia gruntów (nieruchomość została przeznaczona na inny cel, np. sprzedaż niepotrzebnej zajezdni pod zabudowę mieszkalną)
Niestety, w przypadku wywłaszczeń dokonanych na gruncie obowiązującej ustawy z 1997 r., taka sytuacja nie uprawnia nas do zwrotu nieruchomości (por. wyroki NSA z dnia 20 lutego 2001 r., I SA 2139/99, LEX nr 55331, oraz z dnia 6 grudnia 2006 r., I OSK 193/06, LEX nr 291163 i z dnia 5 lipca 2016 r., I OSK 610/15, LEX nr 2100731, a także z dnia 5 marca 2015 r., I OSK 1584/13, LEX nr 1773549, i wyrok NSA W Warszawie z dnia 1 października 2014 r., I OSK 173/13, LEX nr 1769222).
A co jeśli wywłaszczenie miało miejsce przed wejściem w życie tej ustawy? Tutaj sprawa jest bardziej złożona. Co prawda dominująca linia orzecznicza, odwołująca się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1995 r., sygn. III AZP 3/95, wskazuje, że:
zmiana przeznaczenia nieruchomości po zrealizowaniu inwestycji zgodnie z celem wywłaszczenia oznacza, że obowiązek jej zwrotu wygasa w związku z tym, że cel wywłaszczenia został osiągnięty (tak np. wyrok NSA z dnia 20 kwietnia 1998 r. IV SA 1033/96).
Ale uwaga, nawet w takim przypadku zawsze warto skonsultować sprawę z doświadczonym prawnikiem, ponieważ istnieją niuanse w tym zakresie i pole do prawniczego popisu 🙂
Jaki jest termin na dochodzenie zwrotu wywłaszczonych nieruchomości?
Do niedawna nie było takiego terminu. Jednakże zmieniło się wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2019 r. poz. 801),
Najważniejsze ze zmian wprowadzonych tą nowelizacją są następujące:
- W pierwszym rzędzie ustawa ta ustanawia ogólny 20–letni termin dla możliwości dochodzenia zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, która okazała się zbędna na cele wskazane w decyzji o wywłaszczeniu. Otóż zgodnie z dodanym w art. 136 ust. 7, uprawnienie do zwrotu, wygasa, jeżeli od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, upłynęło 20 lat, a w tym terminie uprawniony nie złożył wniosku o zwrot nieruchomości.
Uwaga !
Termin ten ma charakter zawity, co oznacza, że nie może być przywrócony, nawet jeśli jego przekroczenie zostało spowodowane nadzwyczajnymi okolicznościami.
- Ustawa nakłada na właściwy organ administracji obowiązek zawiadomienia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o powziętym zamiarze użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu. Zawiadomiony właściciel lub spadkobierca może złożyć wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia. Termin ten ma również charakter zawity, co oznacza, że po jego upływie uprawnienie do zwroty nieruchomości wygasa!
- W przypadku braku możliwości ustalenia adresu poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercy zawiadomienia dokonuje się w drodze obwieszczenia. Obwieszczenie podaje się do publicznej wiadomości na okres 3 miesięcy poprzez wywieszenie w siedzibie właściwego organu oraz umieszczenie na jego stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej. Informację o obwieszczeniu właściwy organ podaje do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w prasie lokalnej o zasięgu obejmującym co najmniej powiat, na terenie którego położona jest nieruchomość.
Po upływie tego terminu 3 – miesięcznego, przeznaczonego na ogłoszenie, uprawnienie do zwrotu nieruchomości wygasa!
Roczny termin na dochodzenie zwrotu w starych sprawach wywłaszczenia (np. z okresu PRL)
Powyższe rygorystyczne terminy obowiązują na przyszłość, po wejściu w życie ustawy. Ustawa zawiera na szczęście uregulowania łagodzące jej rygoryzm w okresie przejściowym. I tak:
a) W przypadku gdy 20 – letni termin, upłynął przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy albo gdy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do upływu tego terminu pozostało nie więcej niż 12 miesięcy, wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości może zostać złożony w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Tak więc osoby te mają rok czasu licząc od 14 maja 2019 r. na złożenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości – tj.do:
14 maja 2020 roku.
b) W przypadku gdy w okresie od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, ze względu na brak zgody wszystkich uprawnionych, żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części:
1) nie zostało zgłoszone w terminie trzech miesięcy, o który mowa w pkt. 2 niniejszych uwag, albo
2) nie zostało uwzględnione
– poprzedni właściciel albo jego spadkobierca może złożyć żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, czyli do 14 maja 2020 r.
c) uregulowania z pkt. a) i b) niniejszych uwag mają zastosowanie także do sytuacji, kiedy do wywłaszczenia doszło na skutek umowy zawartej pomiędzy właściwym organem a właścicielem wywłaszczanej nieruchomości (a nie tylko gdy wywłaszczenie zostało przeprowadzone na podstawie decyzji).
d) Termin 20 –letni z pkt 1 nie ma zastosowana do spraw toczących się w dniu wejścia omawianej ustawy.
Podziel się:
O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
