Czy odebranie obywatelom możliwości dokończenia postępowań nieważnościowych w sprawach dotyczących gruntów warszawskich i innych, poprzez działanie „ z zaskoczenia”, jest działaniem zgodnym z zasadami państwa prawa?
Stwierdzenie nieważności decyzji – stan dotychczasowy
W dotychczasowym brzmieniu kodeks postępowania administracyjnego nie zawierał ograniczeń czasowych dla stwierdzenia najbardziej rażących wad decyzji administracyjnych, skutkujących ich nieważnością. Pozwalało to na uchylenie w trybie nadzoru administracyjnego bezprawnych decyzji wydawanych często zwłaszcza w okresie powojennym, a po ich uchyleniu na dochodzenie odszkodowań za szkody wywołane takimi bezprawnymi decyzjami.
PRZYKŁAD:
Jan K. złożył w terminie przewidzianym dekretem Bieruta wniosek o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie ustanowienie użytkowania wieczystego) nieruchomości stanowiącej jego własność na Mokotowie. Ówczesny organ władzy wydał decyzję odmowną powołując się na planowane inwestycje publiczne (siedziba urzędu), mimo że na tym terenie nie obowiązywał żaden plan zabudowania (zagospodarowania) przewidujący takowe. Doszło więc do wydania decyzji bezprawnej.
Jeżeli taka decyzja wywołała nieodwracalne skutki (np. nieruchomość zabrana dekretem Bieruta była już w rękach prywatnych), organ nadzoru ograniczał się do stwierdzenia, że wydana została z naruszeniem prawa, co dawało poszkodowanemu również możliwości dochodzenia odszkodowania.
Nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego dot. stwierdzenia nieważności decyzji
Ustawą z dnia 24 czerwca Sejm dokonał zmian w kodeksie postępowania administracyjnego, wprowadzając ograniczenia czasowe w możliwości uchylania decyzji administracyjnych z powodu ich nieważności. I tak, zgodnie z nową treścią art. 156 § 2 kodeksu, nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7 ( a więc najważniejszych przyczyn nieważności), jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Druga poważna zmiana polega na dodaniu do art. 158 paragrafu trzeciego o następującej treści:
Jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji wymienionych w art. 156 § 2 upłynęło 30 lat, nie wszczyna się postępowania o unieważnienie decyzji.
Zgodnie z art. 2 ust. ustawy nowelizującej, te nowe rozwiązania prawne mają zastosowanie do toczących się, a niezakończonych przed jej wejściem w życie postępowań o unieważnienie decyzji. Według zaś art. 2 ust. 2 ustawy, postępowania administracyjne o unieważnienie decyzji wszczęte po upływie 30 lat od doręczenia lub ogłoszenia decyzji i niezakończone ostateczną decyzją przez wejściem ustawy nowelizującej w życie podlegają umorzeniu z mocy prawa.
Dodać należy, że ustawa ta ma wejść w życie w terminie 30 dni od jej ogłoszenia; proces legislacyjny jeszcze się nie zakończył, gdyż została dopiero przesłana do Senatu.
Bulwersujący brak przepisów przejściowych
Oczywiście, ustawodawca ma prawo wprowadzenia ograniczenia czasowego w zakresie możliwości stwierdzenia nieważności decyzji sprzed wielu lat. Jednakże niedopuszczalnym rozwiązaniem ustawy nowelizacyjnej jest brak przepisów przejściowych. Wprowadzenie takich przepisów, przy dokonywaniu tak radykalnych zmian, jest konieczne, gdyż, przy ustanowieniu odpowiedniego terminu, dawałoby poszkodowanym bezprawnymi decyzjami obywatelom możliwość wystąpienia z wnioskiem o ich uchylenie, a przede wszystkim dokończenie tych, które się już toczą (nieraz przez wiele lat). Odebranie im takiej możliwości przez działanie „ z zaskoczenia” jest działaniem niezgodnym z zasadami państwa prawa i nie powinno się ostać. Mamy nadzieję, że Trybunał Konstytucyjny w tym zakresie uznałby takie przepisy za niezgodne z Konstytucją. W najgorszym razie pozostaje skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (art. 1 Protokołu 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – ochrona prawa własności).
Dochodzenie odszkodowania za dekret Bieruta w sprawach przed sądami cywilnymi
Powyższe uwagi odnoszą się do postępowań administracyjnych toczących się przed organami administracji lub sądami administracyjnymi w zakresie stwierdzenia nieważności decyzji, w tym decyzji dekretowych. Powstaje kwestia konsekwencji tych zmian prawnych dla możliwości dochodzenia odszkodowań od Skarbowi Państwa za szkody wywołane wydaniem bezprawnych decyzji. Nie powinno ulegać wątpliwości, że nowelizacja nie dotyczy spraw odszkodowawczych za decyzje wydane z naruszeniem prawa, które toczą się obecnie w sądach. Należy je prowadzić do końca na dotychczasowych zasadach.
Ciekawą rzeczą będzie natomiast, jak do tych zmian ustosunkuje się orzecznictwo sądów cywilnych, jeśli poszkodowani zdecydują się na wnoszenie spraw o odszkodowanie po upływie terminów wprowadzonych znowelizowaną ustawą dla unieważnienia bezprawnych decyzji albo w sytuacji stwierdzenia, że zostały wydane z naruszeniem prawa. Być może sądy przyjmą tu łatwe i proste rozwiązanie uznając, że wobec niemożności uchylenia bezprawnych decyzji administracyjnych nie otworzyła się droga do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, a zatem one poszkodowanym nie przysługują. A może zdecydują się na wykładnię odważną, niekonwencjonalną, i przyjmą stanowisko, że w tej sytuacji, to sąd sam będzie oceniał, czy istniały podstawy do unieważnienia decyzji i tym samym do rozpoznania roszczenia o odszkodowanie.
Oby nie trzeba było stawać przed takimi dylematami. Jest jeszcze czas na wprowadzenie przepisów przejściowych.
Warto na koniec podkreślić, że nowelizacja kpa nie dotyczy możliwości:
1. Dochodzenia odszkodowania za przejętą nieruchomość na podstawie art. 215 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Więcej o tym m.in. tutaj:
- Odszkodowanie za dekret Bieruta – jakie aktualne roszczenia? Cz. 1.
- Szanse na odszkodowanie za grunty warszawskie utracone dekretem Bieruta
- Ważny wyrok WSA dot. reprywatyzacji i odszkodowania z art. 215 ugn
2. Dochodzenia zwrotu nieruchomości w naturze (ustanowienia użytkowania wieczystego) w już toczących się postępowaniach.
W tych sprawach roszczenia reprywatyzacyjne wciąż przysługują!
***
Drogi Czytelniku/Czytelniczko! Jeśli masz sprawę związaną z reprywatyzacją, w tym m.in. z tzw. dekretem Bieruta, dekretem reformy rolnej itd. i potrzebujesz porady prawnej lub innej formy pomocy, zachęcamy do kontaktu!
***
Podziel się:O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski. Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
