Odszkodowanie za dekret Bieruta – jakie aktualne roszczenia?
Dekret z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (tzw. Dekret Bieruta) wciąż obowiązuje mimo upływu 30 lat od upadku komunizmu w Polsce. Niestety, z powodu braku uchwalenia kompleksowej ustawy reprywatyzacyjnej, jedyną możliwością dochodzenia jakichkolwiek praw przez byłych właścicieli lub ich spadkobierców jest droga administracyjna i często także sądowa.
Zasadniczo, obecne roszczenia z dekretu Bieruta można podzielić na dwa rodzaje:
- Roszczenia związane ze stwierdzeniem nieważności decyzji o odmowie ustanowienia użytkowania wieczystego – w przypadku osób, które złożyły taki wniosek w określonym przez prawo PRL terminie.
- Żądanie odszkodowania z artykułu 215 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami
O tej pierwszej kwestii pisaliśmy m.in. we wpisach: Dekret Bieruta a przedawnienie roszczenia o odszkodowanie – od której decyzji liczy się bieg przedawnienia w sprawach dotyczących gruntów warszawskich?, Dekret Bieruta a przedawnienie roszczenia o odszkodowanie – cz. 2 oraz Przedawnienie roszczeń o odszkodowanie z dekretu Bieruta c.d.)
W niniejszym artykule omówimy drugie ze wspomnianych roszczeń.
Odszkodowanie za dekret Bieruta z art. 215 ugn [działka jednorodzinna, budynek, gospodarstwo rolne]
Art. 215 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowi, że:
1. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości stosuje się odpowiednio do odszkodowania za gospodarstwo rolne na gruntach, które na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy przeszły na własność państwa, jeżeli ich poprzedni właściciele lub następcy prawni tych właścicieli, prowadzący gospodarstwo, zostali pozbawieni faktycznego władania wspomnianym gospodarstwem po dniu 5 kwietnia 1958 r.
2. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości stosuje się odpowiednio do domu jednorodzinnego, jeżeli przeszedł on na własność państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r., oraz do działki, która przed dniem wejścia w życie dekretu wymienionego w ust. 1 mogła być przeznaczona pod budownictwo jednorodzinne, jeżeli poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni zostali pozbawieni faktycznej możliwości władania nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. W ramach przyznanego odszkodowania poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni mogą otrzymać w użytkowanie wieczyste działkę pod budowę domu jednorodzinnego.
Co istotne, przepis ten nie przewiduje żadnego ograniczenia czasowego, odnoszącego się do daty wystąpienia przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców z wnioskiem o odszkodowanie. Można zatem taki wniosek składać i obecnie do Biura Spraw Dekretowych Urzędu m.st. Warszawy, choć w większości przypadków niezbędna jednak może okazać się pomoc doświadczonego, profesjonalnego prawnika (np. adwokata), który wnikliwie, a przy tym uczciwie przeanalizuje możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń – tak, żeby w przypadku braku szans nie wikłać się w wieloletnie, a przy tym nieraz kosztowne postępowanie.
W praktyce, mamy zatem do czynienia z trzema przypadkami:
- odszkodowania za grunty rolne znajdujące się na terenie Warszawy objętym działaniem dekretu Bieruta
- odszkodowanie za dom jednorodzinny
- odszkodowanie za działkę, która przed dniem wejścia w życie dekretu Bieruta mogła być przeznaczona pod budownictwo jednorodzinne
Jak wynika z treści wyżej przytoczonego przepisu, kluczową rolę gra data 5 kwietnia 1958 r. (a to z uwagi na zaszłości prawa uchwalonego jeszcze w okresie PRL). Co istotne jednak, w w każdym z wymienionych przypadków możliwość uzyskania odszkodowania różni się pod względem szczegółowych przesłanek, które zostaną omówione niżej.
Jakie odszkodowanie za grunty rolne w Warszawie objęte dekretem Bieruta?
Uważna lektura art. 215 ust. 1 ugn wskazuje, że poprzedni właściciele lub następcy prawni tych właścicieli, prowadzący gospodarstwo rolne mogą uzyskać za nie odszkodowanie, ale tylko w przypadku, gdy zostali pozbawieni faktycznego władania wspomnianym gospodarstwem po dniu 5 kwietnia 1958 r. Oznacza to konieczność udowodnienia, po pierwsze, samego prawa własności do gruntu (do tego pomocne mogą być stare księgi hipoteczne znajdujące się w Archiwum Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa, tzw. Hipoteki Warszawskiej przy al. Solidarności 58 albo w Archiwum Państwowym m.st. Warszawy) oraz ustalenia charakteru rolnego działki. Co jednak istotne, żądający odszkodowania musi udowodnić także, że grunty te były faktycznie użytkowane jako rolne przez poprzedników prawnych (najczęściej spadkodawców) co najmniej jeszcze w kwietniu 1958 roku. Dopiero bowiem ustalenie, że użytkujący działkę rolnicy w tej dacie wciąż uprawiali „swoją” ziemię (choć odebraną dekretem Bieruta) może rodzić podstawę do odszkodowania. W praktyce dotyczy to oczywiście terenów bardziej oddalonych od centrum stolicy (np. niektóre grunty na Pradze).
Im dalej od tej daty, tym oczywiście trudniej jest to udowodnić, ale jest to wciąż możliwe. Przydają się tutaj stare dokumenty, np. potwierdzenia uiszczania podatku rolnego itd. Można także oczywiście przeprowadzać dowód z przesłuchania świadków, choć jest to z oczywistych względów coraz rzadziej możliwe.
Wkrótce część druga artykułu poświęcona odszkodowaniu za działkę i dom jednorodzinny. Zachęcamy do śledzenia bloga!
O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
