Epidemia koronawirusa może być podstawą do ogłoszenia jednego ze stanów nadzwyczajnych – stanu klęski żywiołowej. W takim wypadku przepisy przewidują możliwość uzyskania odszkodowanie od państwa za szkodę ale w bardzo ograniczonym zakresie
Stany nadzwyczajne – rodzaje, ograniczenia praw obywateli
Konstytucja przewiduje trzy rodzaje stanów nadzwyczajnych:
- stan wojenny
- stan wyjątkowy
- stan klęski żywiołowej.
Epidemia, która nas zaatakowała, może być podstawą do ogłoszenia trzeciego z nich, czyli stanu klęski żywiołowej. Zgodnie z art. 233 pkt 3 Konstytucji, ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Stan nadzwyczajny – ustawa o odszkodowaniu od Państwa
W wyniku tych ograniczeń obywatele mogą ponieść określone straty majątkowe. Zakres ich naprawienia przewiduje specjalna ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i prawa człowieka i obywatela (dz. U. Nr 233, poz. 1955).
Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy:
Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie.
Należy jednak podkreślić, że zakres ww. odszkodowania jest ograniczony, o czym piszę w kolejnym akapicie.
Jaka wysokość odszkodowania za szkody podczas stanu nadzwyczajnego?
W naszym prawie obowiązuje zasada wyrównania pełnej szkody. Przejawia się ona w tym, że naprawienie szkody przez odszkodowanie obejmuje zarówno bezpośrednią stratę, jaką poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógł osiągnąć w normalnym biegu rzeczy, gdyby szkody mu nie wyrządzono. Otóż odszkodowanie na podstawie wspomnianej tu ustawy ogranicza się tylko do obowiązku wyrównania samej straty, bez spodziewanych korzyści (łac. lucrum cessans).
Wyjaśniając treść tych sformułowań co do postaci szkody, należy wskazać, że strata to po prostu realne pomniejszenie majątku poszkodowanego (utrata, uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy) albo powiększenie długów. Spodziewane korzyści zaś mają charakter hipotetyczny.
PRZYKŁADY
Akademickim przykładem powoływanym na wyjaśnienie różnic pomiędzy tymi dwiema postaciami szkody jest uszkodzenie przejętej czasowo przez władze taksówki. Stratą będzie tu wartość odpowiadająca wartości uszkodzenia pojazdu. Spodziewaną korzyścią, utracone zarobki taksówkarza. Na podstawie omawianej tu ustawy taksówkarz ma szanse tylko na uzyskanie odszkodowania od Państwa za uszkodzenie jego pojazdu, zarekwirowanego na potrzeby stanu nadzwyczajnego.
Podobnie, jeżeli Państwo zarekwiruje przedmioty (materiały) należące do przedsiębiorcy, służące do prowadzonej przez niego produkcji , odszkodowanie obejmie tylko wartość tych materiałów, bez zysku, który przedsiębiorca mógłby osiągnąć po przetworzeniu tych materiałów w procesie produkcyjnym i następnie sprzedaży wytworów.
Więcej informacji nt. definicji szkody można przeczytać w artykule pt. Definicja szkody – strata majątkowa (szkoda rzeczywista) a utracone korzyści.
Jest jednak także ułatwienie w dochodzeniu tego roszczenia o odszkodowanie. Otóż poszkodowany nie musi udowadniać ani winy ani bezprawności Skarbu Państwa. Państwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za sam fakt wyrządzenia szkody (straty) w związku z podjętym działaniem w stanie wyjątkowym.
UWAGA! Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli strata majątkowa powstała wyłącznie z winy poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej.
Dalsze informacje, w tym tryb uzyskiwania odszkodowania jest dostępna w drugiej części artykułu.
Podziel się:O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
