Odpowiedzialność władzy za działanie czy też za zaniechanie?

Organ władzy zobowiązany do działania ma obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej z powodu zaniechania 

Zgodnie z art. 7 Konstytucji władza publiczna ma obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa. Jeżeli podejmuje czynności wykraczające poza prawo lub sprzeczne z prawem i wyrządza takim  działaniem szkodę, ma obowiązek jej naprawienia. Podobnie, kiedy władza ma prawny obowiązek działania, a nie podejmuje go (władza pozostaje bezczynna), a bezczynność ta prowadzi do powstania szkody, organ władzy zobowiązany do działania ma obowiązek naprawienia wyrządzonej w ten sposób szkody. 

Postawą odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej jest – stosownie do art. 77 Konstytucji i art. 417 § 1 kodeksu cywilnego – stwierdzenie niezgodności jej działania (zaniechania) z prawem (o tym, co to dokładnie znaczy niezgodnie z prawem, piszę tutaj: Co to znaczy – niezgodne z prawem?). Co istotne, odpowiedzialność ta nie zależy od winy bezpośredniego sprawcy szkody (funkcjonariusza państwowego, czy samorządowego). Wytłumaczmy to na przykładach:

1. Szkoda wywołana działaniem przedstawiciela władzy

Jeżeli policjant przy czynnościach służbowych nadużyje uprawnienia do zastosowania siły fizycznej i wyrządzi w ten sposób szkodę obywatelowi, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za naruszenie nietykalności cielesnej (zadośćuczynienie za odniesioną krzywdę). Gdyby w trakcie tego incydentu doszło do zniszczenia odzieży, odpowiedzialność Państwa obejmuje także szkodę materialną odniesioną przez obywatela.

2. Z kolei przykładami bezprawnego zaniechania ze strony władzy są:

• nieustawienie koniecznego, odpowiedniego znaku ostrzegawczego na drodze publicznej krajowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 listopada 1970 r., II CR 490/70).
• niedostarczenie lokalu socjalnego dla eksmitowanego przez komornika lokatora w sytuacji, gdy gmina była zobowiązana do dostarczenia tego lokalu przez sąd w wyroku eksmisyjnym (Dodać przy tym trzeba, że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy zachodzi tu niezależnie od tego czy dysponuje ona takimi lokalami socjalnymi; przykład ten dobrze ilustruje odpowiedzialność odszkodowawczą organów władzy „oderwaną” od kwestii winy, opartą na samej przesłance niezgodności zaniechania z prawem).

Tylko szkoda wyrządzona przy wykonywaniu władzy

Wymaga podkreślenia, że surowa odpowiedzialność odszkodowawcza za bezprawne działanie władzy publicznej uregulowana w art. 417 kodeksu cywilnego dotyczy szkód wyrządzonych „przy wykonywaniu” tej władzy, a nie tylko „przy okazji” jej sprawowania. Jeżeli więc, przykładowo, komornik dokonując zajęcia przedmiotów w lokalu, dopuścił się kradzieży któregoś z nich, Skarb Państwa nie odpowiada za szkodę wyrządzoną tą kradzieżą, gdyż została wyrządzona jedynie „przy okazji”, czy przy sposobności a nie „przy wykonywaniu” czynności urzędowych. Rzecz jasna, za szkodę ponosi odpowiedzialność wtedy jej sprawca, czyli, w podanym przykładzie komornik. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że decydować przy tym rozróżnianiu powinien cel działania jednostek wykonujących bezpośrednio czynności władcze (wytyczne Sądu Najwyższego z 15 lutego 1971 r., III CZP 33/70, OSN 1971 nr 4, poz. 59), a więc to czy celem i istotą działania funkcjonariusza jest wykonywanie powierzonej mu władzy, czy tylko jego własny interes. Dodać trzeba, że za szkodę wyrządzoną przez komornika za niezgodne z prawem działanie „przy wykonywaniu” przez niego czynności egzekucyjnych Skarb Państwa odpowiada wraz z nim solidarnie.

Konstrukcja odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę spowodowaną niezgodnym z prawem działaniem (zaniechaniem) władzy publicznej ma charakter funkcjonalny. Oznacza to, że nie jest ważne jaki konkretnie podmiot (osoba) podejmuje działania władcze wyrządzające szkodę, gdyż przesądzające znaczenie ma fakt, że działania te należą do sfery władzy publicznej. Jeżeli więc organ władzy na podstawie upoważnienia przewidzianego w przepisach prawa zleci innemu podmiotowi, np. spółce, wykonanie pewnych czynności z zakresu należącego do jego kompetencji władczych, to na podstawie art. 417 § 2 kodeksu cywilnego za spowodowaną szkodę przez działanie takiej spółki niezgodne z prawem  odpowiedzialność solidarną ponosi władza publiczna oraz spółka, wykonująca otrzymane zlecenie. (Wyjaśniam, że odpowiedzialność solidarna dłużników zobowiązanych do naprawienia szkody stawia poszkodowanego w uprzywilejowanej sytuacji prawnej. Może on bowiem dochodzić całego odszkodowania – według swego wyboru – od wszystkich zobowiązanych łącznie, od niektórych z nich lub od jednego.  Dłużnicy zostają zwolnieni  od odpowiedzialności dopiero po pokryciu szkody w całości).

O autorze

Witaj,

nazywam się Jan Górski. Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.

Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.

Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.

Wasze Opinie:

Kancelaria Adwokacka Jan Górski

5.0

Na podstawie 56 opinii

Agnieszka Tomczyk

21:15 24 Oct 22

Bardzo rzeczowy i dobrze przygotowany do spotkania prawnik. Realnie ocenia szanse wygrania sprawy. Rzetelny i cierpliwy. Polecam serdecznie szczególnie w sprawach zasiedzenia, ponieważ ma ogromna wiedzę i doświadczenie, statystyki mówią same za siebie.

Sylwia Maluszycka-Celi

14:36 21 Oct 22

Bardzo polecam współpracę z mecenasem Michałem Górskim. Profesjonalnie poprowadzona sprawa o zasiedzenie nieruchomości, wszystko sprawnie i terminowo. Bardzo dobry kontakt na każdym etapie sprawy, jasne i konkretne wytyczne w sprawie kierunku działania oraz niezbędnych dokumentów. Dodatkowo pan Michał jest bardzo sympatycznym człowiekiem. Polecam serdecznie!

Dagmara Dziarnowska

09:04 11 Apr 22

Bardzo polecam korzystanie z usług tej kancelarii. Mecenas Michał Górski est wyjątkowo kompetentny, widać że bardzo sprawny w ocenie sprawy, ktora w moim przypadku jest bardzo skomplikowana. Fachowa porada na poziomie, przy tym miły i serdeczny kontakt i bardzo ludzkie traktowanie. Korzystajcie.

Marlena

22:56 22 Mar 22

Bardzo serdecznie polecam Kancelarie Mecenasa Jana Górskiego. Nasza sprawa była bardzo trudna. W trakcie tych kilku lat trwania procesu zawsze dyspozycyjny , przygotowany do każdego spotkania i do każdej rozprawy . W chwilach krytycznych kiedy sprawa się mniej lub bardziej komplikowała Pan Mecenas zawsze emanował opanowaniem i wiarą w sukces. Pełen profesjonalizm. Brawo.Jeszcze raz DZIĘKUJEMY.

Paulina Manios

09:40 01 Feb 22

W marcu 2021 r. nawiązaliśmy z Kancelarią współpracę w sprawie dotyczącej zasiedzenia udziałów w nieruchomości. Od samego początku zarówno mec. Michał Górski, jak i mec. Jan Górski wykazali się dużym zaangażowaniem w szczegółowe ustalenie stanu faktycznego sprawy, rozważenie potencjalnych czynników niepowodzenia postępowania sądowego oraz skrupulatne przygotowanie wniosku o zasiedzenie.Dzięki rozległej wiedzy merytorycznej i przede wszystkim doświadczeniu mec. Michała oraz Jana Górskich sąd wydał postanowienie stwierdzające zasiedzenie udziałów już na pierwszej rozprawie. Jesteśmy ogromnie wdzięczni za rzetelność, profesjonalizm, wsparcie i życzliwe, ludzkie podejście do naszej sprawy. Życzymy dalszych sukcesów naukowych oraz zawodowych i z pewnością będziemy polecać!