Zgodnie z art. 361 par. 2 k.p.c., w braku odmiennego przepisu lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (szkoda rzeczywista, łac. Damnum emergens), oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono (łac. Lucrum cessans).
Co do zasady, według prawa rozmiar szkody wyznaczony jest przez poniesioną stratę i utracone korzyści.
UWAGA! Przepisy szczególne mogą inaczej definiować konieczność naprawienia szkody. Przykładowo, możemy domagać się rekompensaty wyłącznie w zakresie straty majątkowej (szkody rzeczywistej) w sprawach o:
- Odszkodowanie na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (zob. wpis pt. Odszkodowanie od Państwa za szkody powstałe w następstwie ogłoszenia stanu nadzwyczajnego (cz. 1 – wysokość odszkodowania)
- Odszkodowanie za decyzje administracyjne wydane przed 2004 rokiem (np. w sprawach dotyczących reformy rolnej z 1944 r. albo tzw. dekretu Bieruta)
Czym jest strata majątkowa (szkoda rzeczywista)? Definicja
Jest to uszczerbek (pomniejszenie) posiadanego już majątku. Udowodnienie poniesionej szkody polega tu na wykazaniu, że na skutek działania osoby trzeciej (tzw. działania szkodzącego) doszło do zmniejszenia wartości mojego majątku.
Przykłady straty materialnej (szkody rzeczywistej):
- kradzież, zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy (wartością szkody są koszty odkupienia/naprawy rzeczy, np. samochodu)
- utrata dochodu z tytułu zawartych już umów najmu lub dzierżawy przez bezprawne zawładnięcie rzeczą – np. zagarnięcie najmowanego lokalu lub przejęcie dzierżawionego gruntu od dzierżawcy
UWAGA! Może to dotyczyć także legalnych sytuacji, np. gdy nieruchomość zostanie przejęta przez władze w czasie stanu nadzwyczajnego.
- zmniejszenie wartości akcji spółki,
- utrata roszczenia wskutek jego przedawnienia lub wygaśnięcia,
- wydatki poniesione w związku z leczeniem/rehabilitacją itd.
- wydatki poniesione na opłacenie kosztu tzw. opinii prywatnych, pozasądowych, gdy ich zaciągnięcie jest uzasadnione dla ustalenia przyczyn lub rozmiaru poniesionej szkody – np. opinia rzeczoznawcy samochodowego,
- koszty porad prawnych.
- utrata już należnych zarobków z umowy o pracę lub stałych świadczeń z umowy zlecenia,
Szkoda rzeczywista a niewykonanie umowy
Powyższe przykłady strat dotyczą przede wszystkim zdarzenia, gdy działaniem szkodzącym jest czyn niedozwolony. Jednakże szkodę może spowodować także niewywiązanie się lub nienależyte wywiązanie się przez dłużnika z zawartej umowy. Szkodę w takiej sytuacji stanowi uszczerbek majątkowy, rozumiany jako różnica między aktualnym stanem majątku wierzyciela, a stanem hipotetycznym, jaki by istniał, gdyby zobowiązanie zostało wykonane (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., IV CKN 305/01, czy z dnia 8 sierpnia 2007 r., I CSK 177/07).
W tej ostatniej sprawie Sąd Najwyższy uznał, że szkodą powoda (poszkodowanego) jest różnica pomiędzy wartością mieszkania, którego, wbrew wiążącej strony umowy, nie dostarczył mu deweloper , a wartością tego, które powód kupił w obrocie wolnorynkowym.
Co to znaczy – utracona korzyść? (definicja)
Jest to dobro, aktywa, których:
- nie miałem
- które miały wejść do mojego majątku, ale
- które nie weszły na skutek zdarzenia szkodzącego.
Szkoda polega tu więc na niepowiększeniu mojego majątku, mimo realnych szans jego powiększenia.
Przykłady:
– utrata zarobków z przyszłych umów, które realnie byłyby zawarte, gdyby nie zdarzenie szkodzące, a więc np. zarobki taksówkarza, zarobki z innych umów zlecenia, które niewątpliwie mógłbym uzyskać, wreszcie niemożliwość przystąpienia do umowy o pracę, której warunki zostały już uzgodnione, a której, ze względu na zdarzenie szkodzące w postaci pobicia, nie mogłem podjąć,
– utrata spodziewanego zysku ze sprzedaży towarów, do której nie doszło na skutek zdarzenia szkodzącego,
– utrata spodziewanych pożytków i przychodów z rzeczy. Chodzi tu m. in. o umowy najmu lub dzierżawy, które miałem zamiar zawrzeć, a do których nie doszło na skutek działania zdarzenia szkodzącego.
***
Warto dodać, że powyżej zostały opisane tzw. szkody majątkowe (materialne), tj. takie, które można wyliczyć finansowe. Oprócz tego wyróżnia się tzw. szkody majątkowe – czyli szkoda w dobrach osobistych osób lub jednostek (np. cierpienie psychiczne spowodowane kalectwem lub utratą osoby bliskiej). Pisaliśmy o tym m.in. we wpisach: Wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę dla osób bliskich oraz Zadośćuczynienie dla osoby bliskiej poszkodowanego za zerwanie więzi rodzinnych (stan wegetatywny)
Podziel się:
O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
