Odszkodowanie od Skarbu Państwa (gminy) zasadniczo jest zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki
Gratulacje! Uzyskałaś/uzyskałeś odszkodowanie lub zadośćuczynienie od Skarbu Państwa (lub gminy) za wyrządzoną szkodę (krzywdę). Wydawałoby się, że to już koniec sprawy, ale… Państwo może jeszcze do Ciebie zapukać pod postacią fiskusa.
Zasadniczo, odszkodowanie uzyskane w wyniku wyroku sądu lub ugody sądowej w przypadku osób fizycznych najczęściej jest zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych (zob. art. 21 ust. 1 pkt 3-3e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Jednak jest kilka rzeczy, o których należy pamiętać, żeby potem nie być zdziwiony, że Państwo z jednej strony daje (odszkodowanie), a z drugiej strony – zabiera (w formie podatków). Najistotniejsze przedstawiam poniżej.
Po pierwsze, problematyczną kwestię stanowi opodatkowanie zasądzonych odsetek. Istnieje rozbieżne orzecznictwo sądowe w tej sprawie. Jedne składy uznają, że odsetki winny być opodatkowane podatkiem dochodowym w taki sam sposób jak odszkodowanie (a więc, zasadniczo, powinny być zwolnione z podatku osobowego). Tak m.in. Wyrok WSA we Wrocławiu z 2017-03-21 I SA/Wr 1100/16, Wyrok WSA w Warszawie z 2016-09-07 III SA/Wa 1877/15, Wyrok WSA w Gdańsku z 2016-06-29 I SA/Gd 380/16; niestety, w wielu innych przypadkach sądy uznawały, że odsetki nie są zwolnione od podatku dochodowego na takich samych zasadach jak zasądzone odszkodowanie (tak m.in. Wyrok WSA w Łodzi z 2016-01-08 I SA/Łd 1204/15, Wyrok NSA z 2007-01-09 II FSK 36/06). Kwestia ta powinna być jak najszybciej jednoznacznie rozstrzygnięta – miejmy nadzieję, że z korzyścią dla podatnika.
Po drugie, zwolnione od podatków nie są:
- odszkodowania/zadośćuczynienia otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (opodatkowanie odszkodowań uzyskanych przez przedsiębiorców to temat na oddzielny wpis), a także
- odszkodowania/zadośćuczynienia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (utracone korzyści, tzw. lucrum cessans). UWAGA!Ten drugi wyjątek nie dotyczy jednak na szczęście rent uzyskanych na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość (często dotyczy to tzw. błędów medycznych). Takie renty są zwolnione z podatku dochodowego.
Po trzecie, w przypadku spraw spornych, należy pamiętać, że zwolnione od podatku będą tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które zostały stwierdzone wyrokiem sądu lub ugodą sądową. A zatem, nie będą zwolnione z podatku odszkodowania uzyskane na podstawie ugody polubownej (pozasądowej). Kwestia ta na szczęście nie jest aż tak istotna dla spraw z udziałem Skarbu Państwa/gminy, gdyż organy Państwa/samorządu w praktyce nigdy nie decydują się na pozasądowe ugody związane z odszkodowaniem.
UWAGA! Istnieją sytuacje, gdy wysokość odszkodowania/zadośćuczynienia lub zasady ich ustalania wynikają wprost z przepisów prawa (np. odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość). W takim przypadku uzyskane odszkodowanie/zadośćuczynienie także będzie (najczęściej) zwolnione od podatku. Niestety i tu pojawiają się wyjątki (np. szkody poczynione przez dzikie zwierzęta). Zdaniem organów podatkowych, w tym wypadku ustawa o ochronie przyrody nie określa wysokości odszkodowania ani zasad ich ustalania, a jedynie tryb postępowania. W myśl wyroku WSA w Białymstoku z dnia 2 grudnia 2015 r. (sygn. akt I SA/Bk 565/15), wyjątek ten na szczęście nie dotyczy rolników indywidualnych – nie będą oni zobligowani do płacenia podatku.
***
Poniżej pełna treść art. 21 ust. 1 pkt 3-3e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 2032):
Art. 21 [Katalog]
- Wolne od podatku dochodowego są:
(…)
3) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666), z wyjątkiem:
a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;
3a) odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego;
3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono;
3c) odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość;
3d) odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego;
3e) sumy pieniężne, o których mowa w art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2016 r. poz. 1259);
Podziel się:O autorze
Witaj,
nazywam się Jan Górski.
Jestem adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym, między innymi w sprawach o zasiedzenie.
Współautorem bloga jest adwokat Michał Górski, doktor nauk prawnych.
Zapraszamy do kontaktu, jak również na naszego drugiego bloga o zasiedzeniu.
Wasze Opinie:
